Nhà bia tưởng niệm là công trình văn hóa, tâm linh, thể hiện truyền thống và quyết tâm giữ nước của Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương, để các thế hệ mai sau mãi mãi tự hào, noi gương khí phách anh hùng của cha anh trong các cuộc kháng chiến, chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân.
Năm 1950, vì bị suy yếu, thực dân Pháp buộc phải tăng cường xin viện trợ của đế quốc Mỹ. Được sự bày binh bố trận của can thiệp Mỹ, thực dân Pháp đề ra chiến lược xâm lược mới. Đối với vùng miền núi Tây Bắc, chúng âm mưu kết nối lại với thế lực phong kiến, sử dụng cả bọn đặc vụ, tàn quân Quốc dân Đảng phản động để thực hiện âm mưu gây phỉ. Mục đích gây phỉ là nhằm phá hoại hậu phương của ta, kìm chân các binh đoàn chủ lực của quân đội ta để chúng có điều kiện củng cố, xây dựng các lực lượng cơ động chiến lược, mở các cuộc tiến công, hòng giành lại quyền chủ động trên chiến trường chính Bắc Bộ.
Âm mưu gây phỉ của thực dân Pháp trên địa bàn tỉnh Lào Cai nói chung và huyện Mường Khương nói riêng nằm trong kế hoạch gây phỉ với quy mô lớn của Pháp ở vùng Tây Bắc. Viên Ba Danh (quan ba Pháp) chỉ huy tiểu khu Hoàng Su Phì và sau đó là Mường Khương - Pha Long đã đề ra kế hoạch chống phá Việt Minh bằng kế hoạch gây phỉ. Một mặt, địch vận động, cưỡng ép, mua chuộc thanh niên các dân tộc thiểu số theo chúng để huấn luyện tổ chức thành biệt kích nhằm tái chiếm Lào Cai. Mặt khác, chúng cài lại các tên tay sai đắc lực và một số lính dõng, bảo an làm nòng cốt cho việc gây phỉ và giao cho tên phản động Châu Quáng Lồ làm chỉ huy quân sự kiêm cả hành chính ở miền Đông Lào Cai.
Ngày 22/10/1950, tên Châu Quáng Lồ đã triệu tập các chức dịch toàn vùng Pha Long - Mường Khương ra tuyên bố không nộp súng cho Việt Minh và kiên quyết tổ chức phản công chống lại quân chủ lực của ta lên tiếp quản. Tháng 11/1950, bọn phản động đã lập lại và củng cố được chính quyền của chúng ở Mường Khương. Lúc này, lưc lượng phỉ ở Mường Khương, Pha Long gồm bảo an, lính dõng, thổ phỉ (tàn quân của Quốc dân Đảng). Ở Mường Khương có 200 tên, Pha Long có khoảng 700 tên có các loại vũ khí như đại liên, trung liên, tiểu liên, súng cối, súng trường. Với lực lượng như trên chúng bố trí thành tuyến phòng ngự rất dày đặc và sào huyện chính của chúng là Lao Pao Chải (xã Pha Long).
Căn cứ vào tình hình địch và ý kiến đề nghị của Tỉnh ủy Lào Cai, Liên khu ủy và Bộ Tư lệnh liên khu đã quyết định mở chiến dịch tiễu phỉ ở Lào Cai lần thứ nhất, địa bàn tiễu phỉ được thực hiện ở miền Đông Lào Cai. Lực lượng tham gia chiến dịch tiễu phỉ giải phóng Mường Khương gồm có các Tiểu đoàn 910, 930 thuộc Trung đoàn 148, Đại đội 965 bộ đội địa phương Lào Cai và lực lượng dân quân du kích huyện Mường Khương. Mục tiêu của chiến dịch tiễu phỉ là giải phóng Mường Khương, Pha Long, thiết lập lại trật tự an ninh chính trị, xây dựng và củng cố cơ sở cách mạng, vận động Nhân dân tham gia tiễu phỉ ở hai huyện Mường Khương và Bắc Hà.
Ngày 14/11/1950, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai ban hành Chỉ thị số 23 - CT/LK gửi Ban cán sự Mường Khương về việc tập trung lực lượng để tiễu phỉ. Chiến dịch tiễu phỉ lần thứ nhất trên địa bàn huyện chia làm 02 đợt:
Đợt 1: Diễn ra từ ngày 05 đến ngày 18/11/1950, mục tiêu tập trung giải phóng Mường Khương. Vào 11h trưa ngày 11/11/1950 thị trấn Mường Khương đã được giải phóng. Ta thành lập ủy ban tiếp quản thị trấn, chuẩn bị tiến lên Pha Long.
Đợt 2: Diễn ra từ ngày 19/11 đến ngày 25/12/1950. Lúc này địch ở Pha Long khoảng 500 tên gồm bảo an, thổ phỉ (chưa kể lính dõng địa phương) với khoảng 20 súng trung liên, 2 súng cối 60 ly, súng trường đầy đủ do tên Pay Chồ và Châu Quáng Lồ chỉ huy. Quân địch không đóng trong đồn mà rải rác trên các ngả đường, cắm chông thuốc độc. Ban Chỉ huy Mặt trận tiễu phỉ trừ gian đã chỉ đạo tấn công Pha Long với phương châm: “Nặng về chính trị hơn quân sự - tiêu diệt bọn thổ phỉ, bảo an làm tan rã tay chân của địch…bắt sống Châu Quáng Lồ, đánh du kích với địch chiếm đóng Pha Long”. Chấp hành mệnh lệnh, Trung đoàn 148 cho 2 đại đội truy kích lên Nậm Tèn Hồ, các bộ phận còn lại điều tra tình hình, rút kinh nghiệm chiến đấu, chuẩn bị tiến công lên Pha Long. Thực hiện kế hoạch tiễu phỉ, ngày 19/11/1950, ta điều động 2 Tiểu đoàn 910 và 930 thuộc Trung đoàn 148 từ thị trấn xuất kích tiến công bọn phỉ ở khu vực Pha Long theo lối tiến công trận địa. Các vị trí tiễu phỉ từ Ngải Phóng Chồ, Suối Thầu, Ngải Thầu do Tiểu đoàn 910 đảm nhiệm tấn công. Địch tấn công yếu ớt nên quân ta nhanh chóng giải phóng Ngải Phóng Chồ (xã Dìn Chin) vào ngày 20/11, giải phóng Suối Thầu (xã Pha Long) và Ngải Thầu (xã Dìn Chin) vào ngày 21/11 và tiến công áp sát các điểm cao quanh Pha Long. Trong khi đó mũi tiến công của Tiểu đoàn 930 tiến theo trục đường chính thị trấn Mường Khương đi Pha Long đã đánh bật địch khỏi Nậm Tèn Hồ, Gò Mâm Xôi, lô cốt Lao Pao Chải (Pha Long) từ 20 -21/11. Trong quá trình truy quét phỉ ta đã bị phỉ phục kích ở Máo Chóa Sử. Chúng sử dụng vũ khí bất ngờ đồng loạt phản công lại quân ta.
Ngày 23/11/1950, Tiểu đoàn 910 được điều đến giải vây trận địa. Kết quả quân ta bị thất bại và rút về thị trấn. Sau đó, chúng tiếp tục tổ chức 03 đợt tấn công liên tiếp vào thị trấn Mường Khương và đều bị thất bại, chính quyền ta vẫn được giữ vững, trật tự trị an được đảm bảo. Trong cuộc chiến đấu này, 49 đồng chí của ta đã hi sinh, trong đó có 01 trung đội trưởng và 02 trung đội phó, 09 cán bộ tiểu đội. Các chiến sĩ đã anh dũng hi sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc để non sông, đất nước, quê hương Mường Khương được ấm no, hạnh phúc như ngày hôm nay.
Ngày 29/5/2022, được sự quan tâm lãnh đạo, ủng hộ của các tổ chức, cá nhân và quyết tâm cao của huyện Mường Khương, công trình Nhà bia tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ đã được khánh thành. Công trình được hoàn thành đã thể hiện tâm huyết, tình cảm, trách nhiệm của lãnh đạo huyện, nguyện vọng của thân nhân liệt sĩ, của mọi người dân, trong đó có sự đóng góp về tiền của, công sức của nhiều tổ chức cá nhân trong và ngoài huyện, cùng với nguồn vốn từ ngân sách nhà nước.
Công trình có ý nghĩa văn hóa tâm linh nhằm tri ân công lao của các liệt sĩ đã hi sinh cho quê hương, cũng là nơi giáo dục truyền thống văn hóa, cách mạng vẻ vang của quê hương cho thế hệ trẻ, là địa chỉ đỏ, một địa điểm tự hào giới thiệu huyện Mường Khương với bạn bè trong và ngoài tỉnh; là một điểm dừng chân chiêm bái trên tuyến đường tâm linh Mường Khương, Tả Ngài Chồ, Pha Long của huyện Mường Khương./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét